ኣማኑኤል ሳህለ

ኣብ ሓደ ገጠር፡ ባይሩ እተባህለ ተቐማጢ፡ ጋሕጋሕ ምድሪ ናብ እንዳ ተኽሊት እተባህለ ዓርኩ ከይዱ ማዕጾ ይኵሕኵሕ።   ’’መን’’ ይብል እቲ ኣብ ዓራት ዘሎ ተኽሊት። ’’ኣነ እየ ዓርክኻ ባይሩ፡ ክፈተኒ’’ ሽዑ ተኽሊት ጋቢኡ ተጐልቢቡ ነቲ ማዕጾ ይኸፍቶ’ሞ፡ ንባይሩ እንታይ ከም እተጓነፎ ይሓቶ። ”ደሓን ዲኻ! ናይ ደሓን ዲዩ?’’ ’’ኣይደሓንን’’ ’’ከመይ፡ ኣይደሓንን፡ እንታይ ኢዩ ነገራቱ…. እስከ ንገረኒ፡ ኣይትረበሽ…ህድእ በል..’’ ሽዑ ባይሩ ገበታ እናስተፈሰ …

ኣማኢት ዓመታት ይገብር፡ ኣብ ሓደ ዓዲ፡ ሓደ ፈላስፋ ይቕመጥ ነበረ። ዓይነስዉር ኢዩ ነይሩ። ጸሓይ ምስ ዓረበት እሞ ጸልማት ድማ ምስ ኮነ፡ ፋኑስ (መብራህቲ) ሒዙ ኢዩ ዚዛወር ነይሩ። ኣብቲ ግዜ’ቲ ኤለክትሪክ ኣይነበረን።   ገለ ዚፈልጡዎ ሰባት ምስ ረኣዩዎ ስሒቖም። ”ኣንታ ጽሉል፡ እንታይ ኪገብረልካ ደኣ`ዩ ፋኑስ ሒዝካ እትዘውር ዘሎኻ፡ ዓይኒኳ ዘይብልካ” በሉዎ።   ንሱ ድማ፥ ”ኣነ እርኢ እየ ኣይበልኩን፡ ንስኻትኩም ግን ንርኢ …

ሓደ እዋን ኣብ ሓንቲ ንእሽቶ ከተማ፡ ሓደ ትኳቦ እተባህለ ሰብ ኣብ እንዳ ፈታዊኡ ኣምሲዩ ንገዝኡ ኪኣቱ ገለ ናይ ርብዒ ሰዓት መገዲ ምስ ተረፎ፡ ናይቲ ከተማ መብራህቲ ብምሉኡ ይጠፍእ። ወርሒ ስለ ዘይነበረት ድማ ዕውንውን ይብል። ደርገፍገፍ እናበለ ኸሎ ምስ ሓደ ካልእ ሰብ ይጓነጽ። እቲ ሰብኣይ ገሪሙዎ ’’ደሓን ዲኻ ይብሎ?’’   ”ደሓን’የ፡ ኣብ መገዲ ከሎኹ መብራህቲ ከተማ ስለ ዝጠፍአስ ገዛይ ንግዜኡ ጠፊኡኒ፡ …

  ሓደ እዋን ባሩን ማሩን እተባህሉ ንዓዲ ዘሰከሑ ክልተ ርጉማት ኣሕዋት ነበሩ። ብኣታቶም ዘየማረረ ሰብ ኣይነበረን። ኩሉ ሰብ ድማ ሕማቖም ይትምነ ነበረ።   ፍቓድ ኣምላኽ ኮይኑ ማሩ ይመውት። ባሩ ድማ ንሓዉ ኪቐብርን ከኽብሮን ሓላፍነት ስለ ዝነበሮ ናብቲ ናይ ዓዲ ካህን ከይዱ፥ ’’ኣቦይ ቀሺ፡ እምበኣር ማሩ ሓወይ መዓልቱ ኣኺሉ ሞይቱ ኣሎ፡ ይኹን’ምበር ኩሉ ሰብ ስለ ዚጸልኦ፡ ኣብቲ ናይ ፍትሓት መደረ፡ ሓወይ …

ንኹሉ ገግዜኡን ዘዘመኑን ኣለዎ። ለባም ዝኸብረሉ ዘመን ኣሎ፡ ለባም ዚነዓቐሉ ግዜ ድማ ኣሎ። ዓሻ ዝሕብኣሉ ዘመን ኣሎ፡ ዓሻ ኣብ ዙፋን ጠቢባን ዚድይበሉ ግዜ ድማ ኣሎ። ለባማት መራሕቲ፡ ከም ርህሩህ ጓሳ ንህዝቦም ዚጓስዩሉ ግዜ ኣሎ፡ እኩያት መራሕቲ፡ ከም ዕሱብ ጓሳ ንህዝቦም ዘጥፍኡሉ ግዜ ድማ ኣሎ። ብፍላይ፡ ሕማቕ ግዜ ኪፍጠር ከሎ፡ ወድሰብ ድማ መሬት ከም ዓይኒ መርፍእ ክትጸቦ ከላ፡ ሽዑ ዚፍጠሩ ወይ …

ብሓደ ዝነብሩ እኩባት ሰባት ወይ ማሕበረሰብ ዚኽተሉዎ ክብርታት ወይ ወግዕታት ኣለዎም። ሰብ ኪሞቶም ከሎ እንታይ ይገብሩ? ከመይ ጌሮምከ ይቐብሩዎ። ተፈጥሮኣዊ ሓደጋ ኪወርዶም ከሎኸ? ኪሰትዩን ኪበልዑን ከለዉ እንታይ ኣቕሓ ይጥቀሙ? ክዳን ሰብኣይን ክዳን ሰበይትን ፍልልይ ኣለዎዶ? ሓንቲዶ ወይስ ብዙሓት ኣንስቲ እዮም ዘእትዉ? ንሓሶትን ስርቅን ቅትለትን ብኸመይ መገዲ ይርእዩዎ? ነውሪ ዝብሉዎኸ ከመይ ዝበለ እዩ? ነየናይ ናይ ሰብ ተግባር ኢዮምከ ከም ጅግንነት ወይ …

  ኣብቲ ቅዱስ መጽሓፍ፡ ንኮኾብ ጽባሕ ኣመልኪቱ ከምዚ ዚስዕብ ይብል፥ “ኣየ፡ ብሩኽ ኮኾብ፡ ወዲ ወጋሕታ፡ ከመይ ኢልካ ኻብ ሰማይ ወደቕካ፡….” ቀጺሉ ድማ፥ ”ንስኻ ነህዛብ ዘውደቕካስ፡ ከመይ ኢልካ ናብ ምድሪ ተደርቤኻ…” ይብል።   ኮኾብ ጽባሕ ግን እንታይ ኢዩ?   ኮኾብ ድራርን ኮኾብ ጽባሕን ኪብሃል ሰሚዕኩም ትኾኑ ኢኹም። እቲ ቀዳማይ፡ ጸሓይ ምስ ዓረበት ኣብ ግዜ ምሸት ኢዩ ዚወጽእ፣ እቲ ካልኣይ ግን ብወገን …

ጃፓናውያን ኣብ ዓለም ብቝጠባ ኣዚዩ ክብ ዝበለ ደረጃ ዝሓዙ ህዝቢ እዮም። ብስነ-ስርዓት ድማ ዘርክቦም የብሎምን። ነቲ ጭዋ ባህሎም ከየጥፍኡ፡ ንመላእ ዓለም ናይ ስልጣነ ኣብነት ኮይኖምዋ ኣለዉ።   ስልጡን ንኽትብሃል ግን ግድን ናይ ወጻኢ ቋንቋ ክትዛረብ ወይ በታ ምዕብልቲ ዝኾነት ማኪና ክትዛወር ኣየድልን። ጽልሙት ሓንጎል ሒዝካ፡ ኣብ ርሻናት ብምንባርካ፡ ስልጡን ኣይገብረካን።   ኣብ ገሊኡ ሃገራት ከም እተዓዘብኩዎ፡ እቲ ከተማ ደኣ’ዩ ምዕቡል …

  ሊሊ ማርሊን ናይ ሃገር ጀርመን ናይ ፍቕሪ መዝሙር ወይ ደርፊ ኢያ ነይራ። ንሳ ብ 1915 ከም ግጥሚ ተጻሒፋ፡ ብ 1939 ከም ደርፊ ተቐሪጻ፡ ኣብ ግዜ ካልኣይ ውግእ ዓለም ከኣ ኣብ ኤውሮጳን ኣብ መንጎ ሰራዊት ጀርመንን ወትሃደራት ኣመሪካን እንግሊዝን ፈረንሳን ህብብቲ ኮይና ሓሊፋ። ነዛ ደርፊ ፍልይቲ ዚገብራ፡ በቶም ወትሃደራት ጸላእቲ ጀርመን ከይተረፈ ትድረፍ ብምንባራ ኢዩ። ኣብቲ ኲናት ዚካየደሉ ዝነበረ ዓመታት፡ …

ወድሰብ፡ ሰለስተ መሰረታውያን ባህርያት ሒዙ ኢዩ ኣብዛ ዓለም ዚንቀሳቐስ። ንሳተን ከኣ፤ እንስሳዊ ሰብኣዊ መንፈሳዊ   ኢየን።   እንስሳዊ ባህርያት፥ ካብ እንስሳ ዝወረስናዮ ባህሪ ኢዩ። ሰብ ብስነህይወት ወይ ባዮሎጂ፡ ካብ እንስሳ ኣይፍለን ኢዩ። ነዚ ንምርግጋጽ ከኣ ነቶም ኣብ ጫካታት ዚነብሩ ሰባት ተዓዘቡዎም። ከምኡ’ውን ነዞም ኣምላኾም ረሲዖም ንወድሰብ ከብክዩ ዚውዕሉ ዘለዉ ገዛእትን ስሱዓት ፈተውቲ ገንዘብን ተመልከቱዎም። እንስሳዊ ባህርያት፡ ኣብ ባእስን፡ ሓይልን፡ ስዕረትን፡ ኣብ …