ጥዕና

ቅርጺ ኣእምሮ ሕማም ሸውሃት ዘለዎም ሰባትን ጥዑያትን ዝተፈላለየ ምዃኑ፡ ብምውህሃድ ዩኒቨርሲቲ ባርዝ (ብሪጣንያ) ዝተዳለወ ሓደ መጽናዕቲ አመልኪቱ። ሕማም ሽወሃት ምስ ምብላዕ ዝተተሓሓዘ ስነ ኣእምሮኣዊ ሕማም ኮይኑ፡ ኣብ ብሪጣንያ ጥራይ ርብዒ ሚልዮን ሰባት በዚ ሕማም ከም ዝሳቐዩ ጸብጻባት የመልክቱ። ገለ ሰባት ከይረጒዱ ካብ ዘለዎም ኣመና ከቢድ ፍርሂ ዘማዕብልዎ እዚ ስነ ኣእምሮኣዊ ኲነታት፡ ብኸመይ ኣብ ገሊኦም ጥራይ ከም ዝኽሰት ዝተፈልጠ ነገር የለን ዝበለ እቲ መጽናዕቲ፡ እንተኾነ …

ኣብ ኣንታርክቲካ፡ ን ጸረ ተሃዋስያንን ጸረ-ረኽሲን ዝጻወር ዓሌት ባክተርያ ከም ዝረኸቡ፡ ተመራመርቲ ገሊጾም ክትብል SVT ጽሒፋ። ምስ ምልዋጥ ክሊማ ዓለምና፡ እዚ በረዳት ኣንታርክቲካ ምስ ዝመክኽ፡ እዚ ባክተርያ ንጥዕና ዓለምና ኣስጋኢ ክከውን እዩ ክትብል፡ እታ መርበብ ሓበሬታ ወሲኻ ገሊጻ’ላ። “እዚ ኣሻቓሊ ጒዳይ እዩ፡ ምኽንያቱ እዚ ባክተርያ እተረኽበሉ ክፋል ኣህጒር ኣንታርክቲካ፡ ሓደ ካብቶም ብዘገርም ፍጥነት አረዶም ዝመከሎም ዘሎ ከባቢታት እዩ” ክብል ኣብ ዩኒቨርሲቲ ቺለ ተመራማሪ ኣንድረስ …

ኣብ ሽወደን፡ ሳልሳይ ሕሙም ማንኪፖክስ ከም እተረኽበ፡ ኤጀንሲ ህዝባዊ ጥዕና ትማል ሰኑይ ኣፍሊጡ። እዚ ቫይረስ፡ ዛጊት ኣብ ዞባታት ስቶክሆልም፡ቫስትራን ጉትላንድን እዩ ተራእዩ ዘሎ። ዝሓለፈ ግንቦት 20፡ መንግስቲ ነዚ ሕማም ኣብ ህዝባዊ ጥዕና ሓደጋ ዘስዕብ እዩ ኢሉ ከም ዝመደቦ ዝፍለጥ ኮይኑ፡ ብመሰረት እዚ ምደባ፡ መንግስቲ እዚ ቫይረስ መታን ከይስፋሕፍሕ፡ ሰብመዚ መምርሒታት ከንብሩ ስልጣን ዝህብ እዩ ተባሂሉ’ሎ።

ለንቀነ፡ ካብ ሃገራት ኣውሮጳዊ ሕብረት እተላበደ ሕማም ማንኪ ፖክስ፡ ኣብ ከምኒ ኦስትርያ፡ በልጄም፡ ፈረንሳ፡ ጀርመን፡ ጣልያን፡ ፖርቱጋ፡ስጳኛ፡ ሽወደንን ሆላንድን ከም እተራእየ ዝፍለጥ ኮይኑ፡ ሓደ ዜጋ ኣባል ኣውሮጳዊ ሕብረት፡ ካብ ግንቦት 6 ክሳብ ናብ ኦስሎ ድሕሪ ምጽናሕ፡ ናብ ዓዱ ምስ ተመልሰ በዚ ሕማም ምልባዱ ብመርመራ ከም እተረጋገጸ፡ ኖርወይ ቱደይ ጸብጺባ። እንተኾነ ግና፡ እዚ ጉዳይ ኣብ ግንቦት 21 ካብ ዝቃላዕ ንደሓር፡ ከተማ ኦስሎ ጽዑቕ ናይ …

ኣብ 2020 ጥራይ 295 ኖርዌጃውያን ብሕማም መንሽሮ ቆርበት (ሜላኖማ) ምሟቶም ተገሊጹ። ቀዳመይቲ ዝበዝሑ ሕሙማት ዘለዉዋ ድማ ኒውዚላንድ እያ። “መንሽሮ ቆርብት፡ ኣብ ሃገራት ስካንዲናቭያ ልዑል እኳ እንተኾነ፡ መጠነ ሞት ናይቲ ኣብ ኖርወይ ዘሎ ግና፡ ፍልይ ዝበለን ኣዝዩ ልዑልን እዩ” ክብል ማሕበር መንሽሮ ኖርወይ፡ ን ሰሙን-መንሽሮ-ቆርበት ኣመልኪቱ ኣብ ዘውጽኦ ጋዜጣዊ መግለጺ ኣመልኪቱ። ብዝሒ ግዳያት ሞት ሰብኡት ዝለዓለ እዩ፡ ካብ ካልኦት ሃገራት ስካንዲናቭያ እውን ብ 40% ዝለዓለ …

ቊጽሪ ናይቶም ክንክን ጥዕና ኣእምሮ ዘድልዮም ቆልዑን መንእሰያትን ይውስኽ ምህላዉ፡ ማሕበር ሰብመዚ ውሽጢን ዞባታትን ሽወደን፡ ኣብ ዘውጽኦ ሓድሽ ዳህሳስ ኣመልኪቱ። ምስ ዝሓለፋ 5 ዓመታት ብምውድዳር፡ ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ናብ ክንክን ጥዕና ኣእምሮ 160 ሽሕ ሓደስቲ ሰባት ክመላለሱ ከም ዝጀመሩ፡ እቲ ዳህሳስ ወሲኹ ገሊጹ’ሎ። “ኣብዚ ሕጂ እዋን፡ መንእሰይ ምዃን ዓብዪ ብድሆ እዩ” ክብል ኣወሃሃዲ እቲ መጽናዕቲ ኢን ማሪ ቪሰልግሬን ገሊጻ።

ባይቶ ሽወደን፡ ህይወት ሰባት ንምድሓን፡ ኣብ ዝሓጸረ እዋን ልገሳ ኣካሊት ክውስኽ ዘብር ሕጊ ከሕልፍ ትጽቢት ከም ዘሎ፡ ሬድዮ ሽወደን ሓቢራ። እዚ ቅድሚ ልገሳ ኣካሊታት፡ ን ኣካላት ተሓከምቲ ህያው ምግባር ብዝብል ዕላማ፡ ክንክን ምስትንፋስ ንኽካየድ ዝገብር እማመ እዩ ተባሂሉ’ሎ። እንተኾነ ግና፡ ስድራ ተሓከምቲ ኣሉታዊ ግብረ መልሲ ክህቡ፡ ከምኡ’ውን እዚ እማመ ምውሳኽ ልገሳ ኣካሊታት፡ ዘይድለ ውጽኢታት ክህልዎ ይኽእል እዩ፡ ክብሉ ነቐፍቲ ስግኣቶም ኣቐሚጦም ኣለዉ።

ኣብ ትሽዓተ ናእሽቱ ቖልዑ፡ ኣሰካፊ ደረጃ ነድሪ ጸላም ከብዲ–ማለት ወይቦ—ድሕሪ ምርካቦም፡ ህዝቢ ብፍላይ ድማ ወለዲ ብዛዕባ ጥዕና ስድራኦም ተወሳኺ ጥንቃቐታት ክገብሩ፡ ሰብ-መዚ ጥዕና ሓቲቶም ኣለዉ፡ እዚ ኣብ ትሕቲ 17 ዝዕድሜኦም ቆልዑ ዝተራእየ ኣሰካፊ ሕምማ፡ ምኽንያቱ እንታይ እዩ ዛጊት ንጹር ኣይኮነን ክብል፡ ኤጀንሲ ህዝባዊ ጥዕና ገሊጹ’ሎ። እዚ ሕማም፡ ካብ ወርሕ ሕዳር ናይ ዝሓለፈ ዓመት፡ ክሳብ ዝሓለፈ ወርሒ ሚያዝያ እዩ ተረኺቡ ዘሎ–ብመሰረት እቲ ኤጀንሲ። እዞም ቆልዑ …