ደሃይ ጥበባት

ሰብ ማሕበራዊ እንስሳ እዩ ክበሃል ብተደጋጋሚ ሰሚዕና ኣሎና፡፡ እዚ ማለት ሰብ ንበይኑ ተነጺሉ ህላዌኡ ከውሕስን ክሰርርን ኣይክእልን እዩ ማለት እዩ፡፡ እንተኾነ ግና ሰብ ስሱዕን ንውልቀይ ብሃሊን እውን እዩ፡፡ ነዚ ክልተ ተጻራሪ ባህርያት ጸይሩ እዩ ዝነብር፡፡ብዘይ ካልኦት ሰባት ክነብር ኣይኽእልን፤ ይኹን”ምበር ንስለ ካልኦት ብምባል ውልቃዊ ባህጉን ሸውሃቱን ክጥንጥን እውን ፍቓደኛ ኣይኸውንን፡፡ እዚ መስረታዊ ባህሪ ወዲሰብ እዩ፡፡ ኣድላይነት ፖለቲካ ካብዚ እዩ ዝብገስ፡፡ …

እቲ ፍቑራት ህያባት ዝለዋወጡሉን ፍቕራዊ ቃል-ኪዳኖም ዘሐድሱሉን መዓልቲ ፍቑራት፡ ዓመት መጸ ኣብ ለካቲት 14 ይበዓል። ዝተፈላለዩ ትካላት ወሃብቲ ኣገልግሎት፣ ምቁር ሕብስቲ፣ ቶርታ፣ ፍሉይ ናይ ሽምዓ ምሸትን ካልእ ነዚ መዓልቲ ዘንጸባርቑ ምድላዋትን ብምግባር፡ ፍሉይ ትሕዝቶ ዘለዎም ካርተሊናታትን ዕምባባታትን ብምድላው ዘኪሮሞ ይውዕሉ። ንምዃኑ ኣፍልጦና ብዛዕባ ኣመዓባብላ መዓልቲ ፍቑራት ክሳብ ክንደይ እዩ? ንታሪኻዊ ኣመጻጽኣ መዓልቲ ፍቑራት (ቫለንታይን ደይ) ዝጸውዩ ዛንታታት መብዛሕትኦም ዝመሳሰሉ’ኳ እንተኾኑ …

ሰነ-ምግባር ንሰብ ብውልቁ ዝምልከቶ ኣርእሰቲ እንተኾይኑ ክንዲ ብዝሕና ዝኸውን ናይ ሰነምግባር መዐቀኒታት ይህሉ ማለት ድዩ? እቲ መልሲ “ኣይፋል” እዩ፡፡ እዚ ምናልባት ሓደ ካብ ግርምቢጣት ኣምር ስነ-ምግባር እዩ ፡፡ ስነምግባር ንሓደ ሰብ ብውልቁ ዝምልከቶ ጕዳይ ይኹን”ምበር ተፈጻምነቱ ግና ኣድማሳዊ እዩ፡፡ ሕብረተሰብ ናይ ውልቀሰባት እኩብ እንዳኣሉ፡፡ ይብዛሕ ይውሓድ ኵሉ ሰብ ብኸምዚ ዝበለ ኣተሓሳስባ እዩ ዝመላለስ፡፡ ስነምግባር ከከም ደረጃ ኣተሓሳስባና፤ ዘዕበየና ባህልን እንነብረሉ …

ተጻዋርነት ከም ኣምር ክግለጽ እንከሎ ንባህላዊ ብዙሕነት፣ ክዉንነት ከባቢኻን ዓለምን ባህርያት ደቂ ሰብን ምቕባልን ምኽባርን ማለት’ዩ። ዝኾነ ሰብ ባህሊ ተጻዋርነት ከማዕብል እንተኾይኑ፣ ንጽቢብ ኣተሓሳስባ ዝብድህ ፍልጠት ክቐስም፥ ክፉትን ናጻን ምብሃሃልን ከዘውትር፥ ኣብ ፍልልያት ውህደት ንምፍጣር ክጽዕር፥ ንሰባት ናይ ሓሳብ ናጽነት ክህብ፥ ወ.ዘ.ተ ክኽእል ኣለዎ። መለለዪ ጸዋር ባህርይ እዚ እዩ። ባህሊ ተጻዋርነት፣ ኣብ ሓደ ሕብረተሰብ፣ ሰላምን ርግኣትን ኣብ ምስፋን ዓቢ ተራ …

ናብ ዝኸበርካ ኣቦይ ከመይ ትኸውን ኣሎኻ? ሓኪም ምስ ተረኣኻ ውጽኢቱ ኣይነገርካንን እሞ፡ እጽበ ኣሎኹ። ኣብታ ዝሓለፈት ደብዳበይ ዘይነገርኩኻ ፍጻመ ኣሎ። ቀልጢፈ ዘይነገርኩኻ ድማ ቅሩብ ስለ ዘሕፈረኒ እዩ። ግን ሕጂ ነብሰይ ስለ ዝወቐስኩዋ ክነግረካ መዲበ እየ ዝጽሕፈልካ ዘሎኹ። ሓጋይ ብምንበሩ፡ ሃሩርውን ብርቱዕ ብምንባሩ፡ ናብ ሓደ እንዳ ዓርከይ ከይደ። ንሱ ትሕቲ ዕድመ ብምዃኑ ምስ ሽወደናውያን ስድራቤት እዩ ዚቕመጥ። ናብቲ ዝቕመጠሉ ቦታ ምስ …

ኣብ መበል 14 ክፍለዘመን ዝነበረ ናይ ሮማ ጳጳስ ግረጎሪ ታሽዓይ፡ ኣብ ገዛኻ ደማሙ ምሓዝ ከም ኣምልኾ ሰይጣን ገይሩ ስለ ዝቖጸሮ፡ ንደማሙ ኣብ ኤውሮጳ ከም ዝጸንታ ገይሩወን። ከምዚ ምግባሩ ንኣናጹ ከም ዚበዝሓ ገይሩ፡ ኣናጹ ድማ ብወገነን ነቲ ብቡቦኒክ ፌራ ወይ ብጸሊም ሞት ዚፍለጥ ሚልዮናት ሰባት ዝቐተለ ተላጋቢ ሕማም ምኽንያት ኮይነን እየን።ኣብ ጥንታዊትን ግብጺ፡ እቶም ነቶም ፈርኦናት ብቐረባ ዘገልግሉ ዝነበሩ ባረዩ፡ ኣብ …

ቀዳማይ ክፋል ብዙሓት ሰባት ብዛዕባ ስነ-ምግባር ግጉይ ግንዛበ እዩ ዘለዎም፡፡ ስነምግባር ዝህሉ ንምቕጻዕ ኣሲርካ ንምሓዝ ወይ ንምዅናን ኣይኮነን፡፡ ነዚ ዝዓዩ እዅላት ኣብያተ ፍርዲ : ኣብያተ ማሕቡስን መደበራት ፖሊስን ኣለዉ፡፡ እዞም ትካላት ንባዕሎም ሕፍቲ ብዘይብሉ ንጹህ ስነ-ምግባራዊ መትከላት ድዮም ዝምርሑ ዝብል ሕቶ ክለዓል ይኽእል እዩ፡፡ ንኣብነት ሶቅራጦስ ብመስርሕ ፍርዲ ሓሊፉ እዩ ንሞት ተኾኒኑ፡ እንተኾነ ግና ካብቶም ዘቕተልዎ ዝዓቢ ስነምግባርን ናጽነት ኣእምሮን …

“ብዝተቐበሎ ጥራይ ከቢሩ ዝነበረ ሰብ የለን። ክብረት ኣምሳያ’ቲ ዝሃብካዮ ዝወሃበካ ሽልማት እዩ” – ካልቪን ኩሊጅ ማሃትማ ጋንዲ “እቶም ሸዉዓተ ዉጉዛት ተግባራት” ኢሉ ዝገልጾም ዝነበረ “ሃብቲ ብዘይ ዕዮ፣ ሓጎስ ብዘይ ሕልና፣ ፍልጠት ብዘይ ጠባይ፣ ንግዲ ብዘይ ስነምግባር፣ ስነ-ፍልጠት ብዘይ ሰብኣዉነት፣ ሃይማኖት ብዘይ መስዋእቲ፣ ከምኡ’ዉን ፖለቲካ ብዘይ መትከል” ዝብሉ እዮም ነይሮም። ህጻን ክዉለድ እንከሎ መን’ዩ ዝዕልልን ዝሕጎስን? ወለዲ፣ መቕርብን ኣዕሩኸ-መሓዙትን! መን’ከ ይበኪ? …

ኣብዚ ዓለም፣ ወድ ሰብ ጥራይ እዩ ልዕሊ ዝኾነ ካልእ ፍጡር ሰፊሕ ልቦናን ጥበብን ተዓዲሉ። ይኹን’ምበር ኣብ ህይወት ምሉእነት ስለዘየልቦ ኣብ ትግባረ ዉጥናቱ ዕንቅፋታት ከጋጥምዎን ጌጋታት ክፍጽምን ንቡር እዩ። ዝበዝሕ እዋን ሰባት ንዓወቶም ምስ መንፍዓቶም ከተኣሳስርዎ እንከለዉ፣ ንፍሽለቶም ድማ ናብ ግዳማዉያን ረቛሒታት ወይ’ዉን ካልኦት ሰባት ከጸግዕዎ ይረኣዩ። ጌጋታት ግን ምኽኒት ስለዘናደኻሎም ዘይኮነ ብኣወንታዊ ኣተሓሳስባ ተመሪሕካ ክትገጥሞም ሕልናዊ ቅሩብነት ምስ እተርኢ ጥራይ …

ናዚስታዊ ኣዶልፍ ኣይኽማን ጻዕረኛ ኣመሓዳሪ እዩ ዝነበረ፡፡ ​Adolf Eichmann ካብ 1942 ጀሚሩ ኣይሁዳውያን ኣውሮጳ ኣብ ፖላንድ (እንተላይ ኦሽቪትዝ) ናብ ዝርከቡ መዳጎኒ መዓስከራት ምውፋር ቀንዲ ተልእኾኡ ነበረ፡፡ እዚ ውጥን ኣካል ናይቲ ሂትለር “ናይ መወዳእታ ፍታሕ” ኢሉ ዘጠመቖ ኣብ ኲለን ጀርመን ብሓይሊ እተቘጻጸረተን ከባቢታት ዝነብሩ ኣይሁድ ናይ ምጽናት ዕላማ እዩ ዝነበረ፡፡ ኣይኽማን ናይዚ ፖሊሲ ወጣኒ ኣይነበረን፡፡ እንተኾነ ግና ስሉጥ ናይ ባቡር መጓዓዝያ …